Dɔnniyakɛlaw y’a Sɔrɔ mun na waraba 350 Sàra Botswana jamana na 2020 sàn na.
San 2020, waraba 350 sara Botswana jamana nakɔsɛnɛyɔrɔ la. O ye dɔnnikɛlaw jɔrɔ diɲɛ fan bɛɛ la. San damadɔw ɲinini kɔfɛ, u labanna ka o kasaara sababu sɔrɔ. U dalen b’a la ko baga donna waraw la ni jɛgɛ toxic ye, baganw tun bɛ ji min yɔrɔ minnu na. O jɛgɛ ninnu, n’u bɛ Weele ko « bulu bulu-buluw », olu bɛ Kɛ ji jɔlen na, wa u bɛ Se ka ji Kɛ farati ye baganw ma minnu b’a Min.
Ɲininikalaw ye satelitiw Kɛ ka waraw taamacogo Lajɛ ani k’u Taara minni yɔrɔ Kɔlɔsi. U y’a ye ko n’a sɔrɔ waraw gɛrɛla jibɔyɔrɔw la minnu nɔgɔlen don ni jɛgɛw ye. San 2019, ja dɔ ye dɔ bɔ ji hakɛ la, wa san 2020, sanjiba kɛra sababu ye ka jɛgɛw falen teliya la. O ma kɛ sababu ye ka waraw dɔrɔn de bila farati la, nka bagan wɛrɛw fana bila farati la.
Mun na jɛgɛ toxic ye gɛlɛya ye?
Toxic algaes ye bagabagali ye min bɛ ka bonya diɲɛ kɔnɔ, bawo waati jiginni bɛ waati kɛcogo juguya. O bɛ se ka cogoya dafalenw di o jɛgɛw ma walasa u ka se ka dilan. U bɛ tile yeelen bali ka ji kɛ baga ye, o min ye farati ye bagan bɛɛ ma. Botswana jamana na, Afiriki waraba tila sabanan sigilen bɛ yɔrɔ min na, o ko in bɛ dɔnnikɛlaw hami kosɛbɛ.
Ɲininikalaw ko diɲɛ sumaya bɛ se ka ji yɔrɔw ja ani ka sumaya. O bɛ se ka nɔba bila kungosogow la, bawo ji tun bɛna dɔgɔya ka taa a fɛ, wa a tun bɛna kɛ cogo jugu la.
Mun ka kan ka kɛ o farati in kama?
Dɔnniyakɛlaw b’a ɲini ka ji cogoya kɔlɔsi kosɛbɛ. Satelitiw sababu la, u bɛ se k’a dɔn joona jɛgɛ juguw bɛ ka bɔ yɔrɔ minnu na. O tun bɛna a to an ka se ka wale kɛ joona walisa ka baganw lakana. Ni u ye sateliti kunnafoniw sɛgɛsɛgɛ, u jigi b’a kan k’o jɛgɛ ninnu nɔfɛkow faamuya ka ɲɛ, ka fɛɛrɛw sɔrɔ walasa ka balawu kuraw bali.