San 2022, diɲɛ ye ɛntɛrinɛti nɔgɔ tɔni miliyɔn 62 bɔ, wa o hakɛ bɛna bonya. An k’a dɔn ɲɔgɔn fɛ nin kɔrɔ ye min ye denmisɛnw ni sigida la Afiriki kɔnɔ.
Don o don an bɛ baara kɛ ni ɛntɛrinɛti minɛn caman ye i n’a fɔ telefɔni, ɔridinatɛri ani telewisɔn. Ni u tɛ baara kɛ tugun, u bɛ kɛ ɛntɛrinɛti tiɲɛniw ye. San 2022, diɲɛ ye o nɔgɔ tɔni miliyɔn 62 bɔ, wa a bɛ fɔ ko a bɛna se tɔni miliyɔn 82 ma san 2030. Nka o nɔgɔ in 22% dɔrɔn de bɛ lajɛ ka segin a cogo kɔrɔ la. O tuma na fɛ, mun bɛ kɛ ni bɔgɔ tɔw ye?
Misali la, Gana jamana na, Agbogbloshie binkannikɛyɔrɔ lakodɔnnen don kosɛbɛ. A falen bɛ ɛntɛrinɛti nɔgɔw la, funankɛninw, tuma dɔw la denmisɛnw, bɛ minɛnw jeni k’u tiɲɛ walasa ka fɛn nafamaw sɔrɔ i n’a fɔ sanu ni nɛgɛ. O bɛ se ka kɛ ko a ka di, nka o bɛ farati lase u ka kɛnɛya ma. Ni aw ye sisi baga fiyɛ, o bɛ se ka u fogonfogonw ni u yiriwali tiɲɛ.
Elektɔriki nɔgɔw fana bɛ nɔgɔ kosɛbɛ. U bɛ fɛn jugu 1000 ni kɔ bɔ, i n’a fɔ mɛkisikalan, minnu bɛ fiɲɛ, ji ani dugukolo nɔgɔ. O nɔgɔw bɛ tiɲɛni kɛ denmisɛnw ni denbayaw ka kɛnɛya la minnu sigilen bɛ o binkɛnɛw kɛrɛfɛ.
Hali ni sariyaw bɛ yen i n’a fɔ Basel bɛnkan, n’o bɛ nɔgɔ faratilenw bɔli bali, jamana caman bɛ ka taa a fɛ k’u ka ɛntɛrinɛti nɔgɔw ci Afiriki, k’u yɛrɛ kɛ minɛn kɔrɔw ye. Edem d’Almeida, min bɛ baara kɛ Africa Global Recycling la, o y’a ɲɛfɔ ko Afiriki mɔgɔw b’a fɛ ka fɛɛrɛ kuraw sɔrɔ, nka tuma caman na, u tɛ se ka minɛn kuraw san. O de y’a to fɛnw lasegincogo nafa ka bon.
Walasa k’an ka dugukolo lakana, a nafa ka bon jamanaw ka fɛnw kɔlɔsi minnu bɛ don u ka mara kɔnɔ, ka Afiriki bali ka kɛ binkɛnɛba ye. An kelen-kelen bɛɛ bɛ se k’an niyɔrɔ kɛ n’an y’an ka ɛntɛrinɛti minɛnw lasegin u cogo kɔrɔ la!
