Nchọpụta na-enweghị atụ n’Africa: nchọpụta sayensị egosila na enyí na Kenya na-akpọ ibe ha aha!
Ọ bụ akụkọ na-atọ ụtọ na-abịara anyị site n’Africa, karịsịa Kenya, ebe ndị nchọpụta chọpụtara na enyí na-eji aha na-akparịta ụka. Ee, ị gụrụ nke ahụ ziri ezi! Ndị dike a dị ebube nke savanna na-amata ibe ha ma na-akpọ ibe ha aha, dị ka anyị bụ ụmụ mmadụ.
Enyí na-ebi n’ime ezinụlọ, a makwaara ha maka ọgụgụ isi ha dị elu na ncheta pụrụ iche. Ma ị̀ ma na ha nwekwara asụsụ nke ha? Ndị ọkà mmụta sayensị na-achọ ịmata ihe nọrọ ọnwa ole na ole na-ege ntị ma na-ekiri enyí ndị ahụ. Site na ndekọ na nyocha nke ọma, ha chọpụtara na enyí ọ bụla nwere “aha” pụrụ iche, ụdị ụda pụrụ iche nke ndị ọzọ na-eji akpọ ya.
Cheedị echiche otu nnukwu nnọkọ ezinụlọ elephantine, ebe onye ọ bụla maara ibe ya ma na-akpọ ibe ya aha mbụ ha! Dịka ọmụmaatụ, mgbe enyí chọrọ ịgwa enyi ya okwu, ọ na-eme ụda pụrụ iche nke enyi ya na-amata ozugbo. Ọ dị ka ị na-eti mkpu « Hi, Leo! » na Leo ji ọchị zaa gị.
Nchọpụta a dị ezigbo mkpa, n’ihi na ọ na-egosi otú enyí si bụrụ anụmanụ na-elekọta mmadụ na ndị nwere ọgụgụ isi. Ọ bụghị nanị na ha na-ekwurịta banyere ihe ndị dị mfe, ma ha nwekwara mmekọrịta dị mgbagwoju anya, dị ka anyị. Ndị ọkà mmụta sayensị na-atụ anya na nchọpụta a ga-enyere aka ichekwa ihe ndị a magburu onwe ya, n’ihi na ịghọta ndụ ha na nkwurịta okwu ha dị mkpa maka nchekwa ha.
Na mgbakwunye na aha ha, enyí na-eji ụda dị iche iche na-egosipụta mmetụta na ọnọdụ dị iche iche. Ha nwere ike tie mkpu, tie opi, ma ọ bụ ọbụna na-ekupụta infrasound (ụda ndị mmadụ na-apụghị ịnụ) ka ha na ibe ha kwurịta okwu. Nzikọrịta ozi ndị a na-enyere ha aka ka ha na-akpakọrịta, ọbụlagodi mgbe ha nọ n’ebe dị anya na savannah Africa buru ibu.
Ya mere, oge ọzọ ị nụrụ banyere enyí, cheta na ọ bụghị nanị na ha buru ibu ma dị ike, kamakwa ha na-ekwu okwu na nhazi. N’ihi sayensị, anyị maara ntakịrị ihe gbasara ndị dike ndị a dị nwayọọ na ndị nwere ọgụgụ isi. Ma eleghị anya, otu ụbọchị, anyị pụrụ ọbụna ịmụta ịsụ asụsụ ha nke ọma!
